Psikolojik İyi Oluşta Güçlü Yönler ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
İyi oluş kişinin tam anlamıyla keyifli bir hayat yaşamasıdır. Buradaki keyif ile anlatmak istediğimiz mutluluktan farklı bir kavramdır. Mutluluk kişinin yaşamında olumlu durumlara ve duygulara hitap etmektedir. Keyif ise hem olumlu hem olumsuz yaşantılarla ilgilidir. Olumsuz yaşantılarla baş edebilmek ve bu durumlarda bireysel olarak kendini geliştirmektir. Aynı zamanda kişinin yaptığı işten zevk alması, yapabileceklerinin yani potansiyelinin farkında olması ve potansiyelini sürekli geliştirilmesidir.
Yapılan çalışmalar sonucunda farklı egzersizlerin iyi oluşu arttırdığı bulunmuştur (Schueller & Parks, 2012). Bunlardan en önemlilerinden biri kişinin güçlü yönlerini kullandığı çalışmalardır (Seligman, Steen, Park, Peterson, 2005).
Güçlü yön nedir?
Güç, kullanan kişiye özgü, kullanıcıya enerji veren, kişi için en ideal işleyişi, gelişimi ve performansı sağlayan özelliklerdir. İnsanlar yaptıkları işlerde güçlü yönlerini kullandıklarında o işten daha fazla zevk almakta ve o işe daha iyi motive olmaktadırlar (Linley, 2008). Güçlü yönlerimiz, değerli sonuçların peşinden gitmeyi kolaylaştıracak şekilde düşünme, hissetme ve davranma kapasitemizi yansıtır (Linley & Harrington, 2007). Güçlü yönlere örnek olarak merak, nezaket, adalet, sebat, tevazu ve umut verilebilir.
Güçlü yönlerin kullanımının etkileri farklı araştırmalarla desteklenmiştir. Bu çalışmalardan birinde katılımcıların bir kısmı her gün güçlü yanlarını kullanarak pratik yaparken diğer kısmı güçlü yanlarını kullanmamıştır. Çalışmanın sonucuna göre güçlü yanları ile pratik yapan katılımcılar yapmayan katılımcılara göre daha az depresif belirti ve daha yüksek mutluluk göstermişlerdir (Emmons, McCullough, 2003).
Neden Kullanılmıyor?
Peki, güçlü yanlar iyi oluş üzerinde olumlu etkiye sahipse neden kullanılmamakta? Aslında güçlü yanlar genellikle farkında olunmayan özelliklerdir. Çalışmalardan elde edilen sonuçlar, insanların yalnızca üçte birinin kendi güçlü yönlerini belirleyebildiğini (Hill, 2001) ve insanların yalnızca %17'sinin her gün "çoğu zaman" güçlü yönlerini kullandıklarını söylüyor (Diener, 2011).
Bunun yanında, kişinin kendine özgü güçlü yönlerini tanımlaması ve kabul etmesi zor olabilir, çünkü birçok kültür bu davranışı kişinin kendiyle övünmesi olarak görür (Biswas-Diener & Dean, 2007). Günümüzde insanların en iyi niteliklerini veya güçlü yönlerini kullanmaları için çok az fırsat vardır. (Peterson & Seligman, 2004).
Aynı zamanda kişi, güçlü yanlarına öylesine aşinadır ki bir zaman sonra artık onlara dikkat etmemeye ve böylece kullanmamaya başlayabilir. İnsan kendi güçlü yönlerine karşı kör olabilir. Bu ne demektir? Yaşanan bir olayı değerlendirirken kişi, “Herkes böyle davranır.”, “Ben pek bir şey yapmadım.” gibi cümleler kullanır ve kendi güçlü yanlarını görmezden gelir. Güçlü yönlerinin olaya katkısını fark edemez.
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar!
Güçlü yönler yetersiz veya aşırı kullanılabilir ve bu kötüye kullanım olumsuz işleyişe ve psikopatolojiye yol açabilir. Güçlü yönleri en iyi şekilde kullanmak için güçlü yönlerin yetersiz kullanımı ve aşırı kullanımı arasında denge kurulmalıdır (Niemiec, 2014). Örneğin, bir kişinin işteki rolü değiştikçe, kullanılan belirli güçlü yönleri veya bunların yoğunluğunu değiştirmesi gerekebilir.
Buna ek olarak sahip olunan tüm güçlü yönler yaşanılan tüm durumlara uygun olmayabilir. Kişi güçlü yanlarını içinde bulunduğu duruma ve bu ortamdaki rolüne göre kullanmalıdır. Örneğin, kişinin sosyal hayatında farklı mesleki hayatında farklı güçlü yönlerini kullanması daha uygun olmaktadır.
Güçlü yanlar için izlenmesi gereken yol; fark et, kullan ve geliştir yöntemidir. Öncelikle sahip olunan güçlü yanlar tanımlanmalıdır, kişi güçlü yanlarının farkında olmalıdır. Ardından bu güçlü yanlar bağlama ve bağlamdaki role (arkadaş rolü, çalışan rolü vb.) uygun olarak sürekli kullanılmalıdır.
Kullanımdan sonra gelen ve daha da önemli olan nokta ise güçlü yanların geliştirilmesidir. Kişi güçlü yanlarını geliştirdikçe içinde bulunduğu durumun farkına daha çok varmaktadır. Çeşitli güçlü yön egzersizleri ile kişinin iyi oluşu artmakta ve kişi tam anlamıyla keyif aldığı bir hayat sürebilmektedir.